روستا؛ سکونتگاه مطلوب1

1- وضعیت سکونتگاههای شهری و روستایی کشور چگونه است؟ 2- آیا در تفکیک سگونتگاهها به شهر و روستا می‌توان قائل به نوع دیگری سکونتگاه تحت عنوان روستاشهر شد؟ 3- در میان مجموعه 64911 شهر و روستای بزرگ و کوچک کدامیک استعداد بیشتری برای تحقق سکونتگاه مطلوب دارد؟ چکیده: در حال حاضر مجموعه‌ای از 1013 شهر بزرگ و کوچک و 64911 روستای کوچک، متوسط و بزرگ که در میان آنها روستاهایی با ویژگی‌ها و ارزش‌هایی تاریخی و فرهنگی قرار گرفته، در کشور وجود دارد. بدلیل جاذبه‌های زندگی شهری و سکونت بخش عمده جمعیت در آنها و نیازهای عاجلی که شهرها و نظام شهری با آن دست به گریبان است، بخش عمده توجه مدیران و مسئولین و متخصصین معماری و شهرسازی همچنین امکانات و سرمایه‌های بخش خصوصی و دولتی معطوف به آنها است و همگی در تلاش اند تا سکونتگاه مطلوب و آرمانی در آنها محقق شود. چنین تمرکز و توجهی بر شهرها غفلت و کم توجهی به پتانسیلهای 63898 سکونتگاههای کوچک را بدنبال داشته است. تعمق در طیف گسترده سکونتگاههای کشور نمایانگر وجود گروهی از سکونتگاههای بزرگ روستایی2 است که ضمن حضور جمعیت و رونق برخی فعالیتها در آنها، امکانات بالقوه اجتماعی اقتصادی کالبدی نسبتاً قابل توجهی را در خود جای داده‌اند. این روستاها بدلیل ارتباطی که با شهرها و روستاهای کوچکتر از خود دارند، حلقه واسط بین آنها محسوب می‌شوند و در صورت تعیین و تبیین عملکردی متناسب با پتانسیلهایی که از آن برخوردارند علاوه بر شکل‌گیری محیط‌های مطلوب، نقطه تعادل و تبادل فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی بین سکونتگاههای سطوح بالا و پایین قرار خواهند گرفت. این مقاله گروهی خاص از روستاها را که بدلیل برخورداری از معیارها و امکانات بالقوه می‌توانند به سکونتگاههایی مطلوب با کیفیت فضایی کالبدی مناسب مبدل شوند، مورد توجه قرار می‌دهد. بخش اول مقاله به بررسی وضعیت شهرها و روستاهای کشور پرداخته و از میان آنها طیف خاص روستاهایی که چنین قابلیتی دارند مشخص می‌نماید. بخش دوم مقاله به بیان نظرات مصلحین و صاحب نظران راجع به ویژگی‌ها و خصوصیات شهرها و سکونتگاههای مطلوب و آرمانی اختصاص دارد. در انتها بر اساس مشاهدات و برداشت‌های میدانی که از روستاهای بزرگ بعمل آمد هشت ویژگی بالقوه منطبق با دیدگاههای ارائه شده در مورد سکونتگاههای مطلوب که در آنها وجود دارد و در صورت مورد توجه قرار گرفتن آنها را به محیط های مطلوب زندگی مبدل خواهد نمود ارائه خواهد شد.